نکاتی از داستان زندگی یوسف نبی

آیه ای که عنوان کردهاید آیه 14 سوره قصص است نه آیه 22سوره یوسف –ع- و در هردو آیه تعبیر اشده آمده است ولی تعبیر استوی تنها در آیه 14 قصص آمده است . در هر صورت اشد به معنى استحكام و قوت جسمى و روحى است و بلوغ اشد به معنى رسيدن به اين مرحله است ولى اين عنوان در قرآن مجيد به مراحل مختلفى از عمر انسان اطلاق شده است.
گاهى به معنى سن بلوغ آمده مانند: وَ لا تَقْرَبُوا مالَ الْيَتِيمِ إِلَّا بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ حَتَّى يَبْلُغَ أَشُدَّهُ: (اسراء- 34) نزديك مال يتيم نشويد مگر به نحو احسن تا زمانى كه به حد بلوغ برسد.
و گاهى به معنى رسيدن به چهل سالگى است مانند حَتَّى إِذا بَلَغَ أَشُدَّهُ وَ بَلَغَ أَرْبَعِينَ سَنَةً، (تا زمانى كه بلوغ اشد پيدا كند و به چهل سال برسد) (احقاف- 15).
و گاهى به معنى مرحله قبل از پيرى آمده مانند: ثُمَّ يُخْرِجُكُمْ طِفْلًا ثُمَّ لِتَبْلُغُوا أَشُدَّكُمْ ثُمَّ لِتَكُونُوا شُيُوخاً (غافر- 67).
(سپس خداوند شما را به صورت اطفالى از عالم چنين بيرون مى‏فرستد، سپس به مرحله استحكام جسم و روح مى‏رسيد سپس به مرحله پيرى).
اين تفاوت تعبيرات ممكن است به خاطر اين باشد كه انسان براى رسيدن به استحكام روح و جسم مراحلى را مى‏پيمايد كه بدون شك رسيدن به حد بلوغ يكى از آنها است و رسيدن به چهل سالگى كه معمولا توام با يك نوع پختگى در فكر و عقل مى‏باشد مرحله ديگر است و همچنين قبل از آنكه انسان قوس نزولى خود را سير كند و به وهن و سستى گرايد
ولى به هر حال در آيه مورد بحث منظور همان مرحله بلوغ جسمى و روحى است كه در يوسف در آغاز جوانى پيدا شد فخر رازى در تفسيرش در اين زمينه سخنى دارد كه ذيلا مى‏شنويد:
مدت گردش ماه (تا هنگامى كه به محاق برسد) 28 روز است هنگامى كه آن را به چهار قسمت تقسيم كنيم هر قسمتى 7 روز مى‏شود (كه عدد ايام هفته را تشكيل مى‏دهد).
لذا دانشمندان احوال بدن انسان را به چهار دوره هفت ساله تقسيم كرده‏اند:
نخست هنگامى كه او متولد مى‏شود ضعيف و ناتوان است هم از نظر جسم و هم از نظر روح، اما به هنگامى كه به سن 7 سالگى رسيد آثار هوش و فكر و قوت جسمانى در او ظاهر مى‏شود.
او وارد مرحله دوم مى‏شود و به تكامل خود ادامه مى‏دهد تا چهارده سالگى را پشت سر بگذارد و 15 ساله شود در اين هنگام به مرحله بلوغ جسمى و روحى رسيده و شهوت جنسى در او به حركت در مى‏آيد (و با تكميل سال پانزدهم) مكلف مى‏شود.
باز به تكامل خود ادامه مى‏دهد تا دور سوم را به پايان رساند و مرحله جديدى را طى كند و بالآخره با پايان گرفتن دور چهارم و رسيدن به 28 سالگى مدت رشد و نمو جسمانى پايان مى‏گيرد، و انسان وارد مرحله تازه‏اى كه مرحله توقف است مى‏گردد و اين همان زمان بلوغ اشد است و اين حالت توقف تا پايان دور پنجم يعنى 35 سالگى ادامه دارد (و از آن به بعد سير نزولى آغاز مى‏شود) «1».
تقسيم بندى فوق گرچه تا حدودى قابل قبول است ولى دقيق به نظر نمى‏رسد زيرا اولا مرحله بلوغ در پايان دور دوم نيست و همچنين پايان رشد جسمانى طبق آنچه دانشمندان امروزى مى‏گويند 25 سالگى است و بلوغ فكرى كامل طبق.
بعضى از روايات در چهل سالگى است. و از همه اينها گذشته آنچه در بالا گفته شد يك قانون همگانى محسوب نمى‏شود كه در باره همه اشخاص صادق باشد .
اما آیه 14 سوره قصص چنین است : هنگامى كه موسى نيرومند و كامل شد، حكمت و دانش به او داديم و اين گونه نيكوكاران را جزا و پاداش مى‏دهيم (وَ لَمَّا بَلَغَ أَشُدَّهُ وَ اسْتَوى‏ آتَيْناهُ حُكْماً وَ عِلْماً وَ كَذلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ).
اشد از ماده شدت به معنى نيرومند شدن است، و استوى از ماده استواء به معنى كمال خلقت و اعتدال آن است.
در اينكه ميان اين دو چه تفاوتى است، مفسران گفتگوهاى مختلفى دارند:
بعضى گفته‏اند بلوغ اشد آن است كه انسان از نظر قواى جسمانى به سر حد كمال برسد كه غالبا در سن 18 سالگى است، و استواء همان اعتدال و استقرار در امر حيات و زندگى است كه غالبا بعد از كمال نيروى جسمانى حاصل مى‏شود.
بعضى ديگر بلوغ اشد را به معنى كمال جسمى، و استواء را به معنى
كمال عقلى و فكرى دانسته‏اند.
در حديثى از امام صادق ع كه در كتاب معانى الاخبار نقل شده مى‏خوانيم:
اشد 18 سالگى است، و استواء زمانى است كه محاسن بيرون آيد .
تفسير نمونه، ج‏16، ص:40. (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري در دانشگاه ها، كد: 5/100113020